Bruksizm - Artmedicus Centrum Rehabilitacji

Zanim spróbuję przybliżyć znane nam przyczyny tego zjawiska, trzeba najpierw rozszerzyć podstawowy podział na bruksizm dzienny i nocny [1,2]. Ten pierwszy jest związany z typowymi nawykami, które często nie są traktowane prze pacjentów jako początkowe symptomy tego zaburzenia, mowa tu o: obgryzaniu paznokci, gryzieniu ołówka, przygryzaniu języka czy policzków. Uważa się, że związany jest on z czynnikami psychospołecznymi [4] (takimi jak stres, lęk czy depresja). Na drugi typ bruksizmu (bruksizm nocny) niestety nie mamy świadomego wpływu, ponieważ nie jesteśmy w stanie kontrolować się w czasie snu.  Dolegliwość ta jest też oczywiście związana z wyżej wymienionymi czynnikami psychospołecznymi. W celu lepszego zrozumienia tego mechanizmu, trzeba wiedzieć, że każdy z nas w czasie cyklu snu przeżywa tzw. brain reactivation (w wolnym tłumaczeniu  mikroprzebudzenia- chwile gdy mózg staje się bardziej świadomy otoczenia, ale nie wybudza się w pełni).  Owe wybudzenia występują u każdego z nas dość często, pojawiają się raz, dwa razy na minutę i trwają ok. 1 sekundy. Co ciekawe, u pacjentów zmagających się z bruksizmem, mikroprzebudzenia występują kilkukrotnie częściej niż u osoby „zdrowej”. Dzieje się to głównie w fazie snu nREM. [3] Badania nad tym zjawiskiem wykazały jeszcze inną ciekawą zależność. Okazało się, że w czasie epizodów mikroprzebudzeń wzrasta także aktywność serca, a zatem wzrasta nam ciśnienie tętnicze. To powoduje wzmożoną aktywność nerwową, aktywację neuronów ruchowych i na końcu objawia się rytmicznymi skurczami mięśni żuchwy. Szereg diagnoz w tym zakresie wykazało kolejne zależności, np. większość epizodów bruksizmu występuje w pozycji leżącej, częściej u osób z bezdechem sennym i zaburzeniami snu. Bruksizm z wiekiem staje się coraz mniej powszechny i dotyka głownie osoby w przedziale 18-50 lat.

Najczęstsze symptomy bruksizmu

Wielu pacjentów nie zdaje sobie nawet sprawy z tego, że zgrzytają zębami czy zaciskają mięśnie, bo cierpią na bruksizm nocny [2].  W związku z tym, wszyscy powinni być wyczuleni na poniższe objawy:

• uwagi partnera/ki o zgrzytaniu zębami przez sen,

• budzenie się z zaciśniętymi zębami,

• budzenie się z tkliwością w obrębie mięśni żwaczy,

• nadwrażliwość zębów i dziąseł,

• ślady po zębach na wewnętrznych stronach policzków lub na języku,

• przerost mięśni żwaczy,

• ból TMJ lub klikanie/przeskakiwanie żuchwy,

• chrapanie (czasami również może być objawem);

Każdy pacjent jest inny, wymaga innego podejścia terapeutycznego w zależności od objawów głównych i współtowarzyszących, ale podstawowe zasady u każdego wyglądają tak samo [1].

Fizjoterapia – u pacjenta należy dokonać oceny zarówno obszaru dotkniętego problemem, czyli TMJ, ale również szyi, a nawet całej postury (jeśli w trakcie terapii uznam, że może mieć ona wpływ). Pytania w trakcie wywiadu muszą być zawsze bardzo szczegółowe, ponieważ pacjenci wielu rzeczy nam nie mówią. Nie dlatego, że chcą coś ukryć, po prostu nie dostrzegają związku np. między bruksizmem a bólem skroniowym głowy, czy drętwieniem języka, albo częstymi zapaleniami zatok. Po wywiadzie i badaniu, można przejść do technik manualnych, których głównym zadaniem jest wyeliminowanie czynników mogących mieć wpływ na TMD.

Edukacja pacjenta – tzw. praca domowa. Proste ćwiczenia mające na celu zmniejszenie napięć w obrębie żuchwy lub poprawę jej ruchomości. Pomoc pacjentowi w określeniu zjawisk stresogennych w ciągu dnia jest również bardzo istotna. Najważniejsze, by zwrócić uwagę na nawyki, które powtarzane codziennie mogą być źródłem problemu.

Higiena snu – porady odnośnie prawidłowego przygotowania się do snu mogą być także pomocne. Należy unikać dużych posiłków na krócej niż 2h przed snem, zaś alkoholu i kofeiny na 3h przed położeniem się. Rytuał snu, czyli przygotowanie się do niego, powinien zawierać odrzucenie sztucznego światła na przynajmniej godzinę przed snem (mam tu na myśli w szczególności telefon komórkowy i telewizor).

Szyna relaksacyjna – szczególnie ważna u pacjentów z bruksizmem nocnym. Separacja zębów przez szynę zapewnia mniejsze napięcia mięśni żwaczy, a zgrzytanie nie niszczy już koron zębów, ponieważ przeciera się wyłącznie szyna. Dobra szyna to obecnie koszt ok. 1000 zł (szyna + potrzebne wizyty u specjalisty). Badania sprawdzające wpływ szyny na zmniejszanie objawów nie pozostawiają żadnych wątpliwości. Szyna zmniejsza napięcia mięśni oraz poziom bólu u osób, które ją stosują. Pamiętajmy jednak, że szyna nie leczy, jedynie działa na symptomy. Prawidłowe podejście terapeutyczne, czyli połączenie pracy fizjoterapeuty skroniowo-żuchwowego oraz ćwiczeń własnych pacjenta jest w stanie wyraźnie ograniczyć lub wyeliminować bruksizm.

Bibliografia:

Rysunek1:

https://pl.wikipedia.org/wiki/Staw_skroniowo-%C5%BCuchwowy#/media/Plik:Gray309-en.svg

1. Rusin, Bartosz, Wójcik, Alicja, Pakaszewski, Wojciech, Ziomko, Bartłomiej, Smulewicz, Klaudia. Bruxism – contemporaryknowledge about the disorder and therapeutic possibilities. Journal of Education, Health and Sport. 2022;12(12):131-135. eISSN2391-8306. DOI

2. Fernandes G; Franco AL; Siquiera JT; Gonçalves DA; Camparis CM; Sleep bruxism increases the risk for painful temporomandibular disorder, depression and non-specific physical symptoms. J Oral Rehabil. Vol. 39, No 7, pg. 538-44, 2012

3. Luis Eduardo Almeida, Academic Editor; Temporomandibular Disorders: Current Concepts and Controversies in Diagnosis and Management. 2021 Mar; 11(3): 459

Osmólska-Bogucka A, Buczek O, Bilińska M, Zadurska M: Parafunkcje niezwarciowe u dzieci i rodziców oraz ich wpływ na występowanie wad zgryzu u dzieci na podstawie badania ankietowegoi klinicznego. Nowa Stomatologia 2014; 2: 63-69